تغذیه قابل تغییر ترین فاکتور موثر بر عملکرد ایمنی بدن

به گزارش روابط عمومی بهداشت و درمان صنعت نفت فارس و هرمزگان، دکتر مهردخت حاج حسینی در این خصوص گفت: درسال های اخیر تغذیه به عنوان قابل تغییر ترین فاکتورموثر بر عملکرد ایمنی بدن مورد مطالعه قرار گرفته و تحقیقات دراین حوزه منجر به عنوان متمایز" ایمنولوژی تغذیه" شده است .

مشاور تغذیه بهداشت و درمان صنعت نفت فارس و هرمزگان افزود: تغذیه ناکافی و برخی کمبودهای غذایی می تواند موجب اختلال عملکرد سیستم ایمنی بدن شود به طوری که در کشورهای کمتر توسعه یافته  این عامل ارتباط مستقیم با شیوع زیاد مرگ و میر ناشی از بیماری های عفونی دارد.

وی اظهار داشت: از طرف دیگر دریافت برخی مواد مغذی ممکن است تاثیرات مفیدی بر عملکرد ایمنی،کنترل التهاب های مزمن و اتوایمیون و کاهش خطر عفونت داشته باشد، این مواد مغذی  شامل : چربی های غذایی عمدتا امگا 3، برخی میکرونوترینت ها (ویتامین D، ویتامینE  و روی )، فیتوکمیکال ها و غذاهای عملگرا ( پروبیوتیک ها و چای سبز) می باشند بنابراین ایمنی و مقاومت  بدن میزبان در برابر عفونت ها به وضعیت نوترینت های خاص و ترکیبات غذا حساس است.

دکتر حاج حسینی اضافه کرد: تنوع وسیعی از  فیتوکمیکال های غیر مغذی و غذاهای عملگرا وجود دارد که برای حفظ متابولیسم نرمال سلول ضروری نیستند اما اثرات مفید بر عملکرد ایمنی بدن دارند .

وی گفت: عملکرد بسیاری از ترکیبات مغذی و غیر مغذی مذکور در بهبود سیستم  ایمنی بدن با واسطه های زیر صورت می گیرد که از آن جمله می توان: مهار میانجی های پیش التهابی

( pro-inflammatory)، افزایش عملکرد سیتوکین های ضدالتهابی(  anti-inflammatory) و تحرک ایمنی  سلولی را نام برد.

تاثیرات  ایمنولوژیکی  ویتامین D

مشاور تغذیه بهداشت و درمان صنعت نفت فارس و هرمزگان در این رابطه ابراز داشت: این ویتامین تحت تاثیر تابش اشعه فرابنفش در پوست  بصورت پیش ساز سنتز می شود و هر دو منابع خوراکی و سنتز پوستی ویتامین (د) طی دو مرحله واکنش های هیدروکسیلاسیون که ابتدا در کبد و سپس در کلیه انجام می شود به شکل فعال درآمده و مورد استفاده بدن قرار می گیرند، نقش اولیه ویتامین (د) تنظیم هوموستاز کلسیم و سلامت استخوان است اما با کشف آنزیم فعال کننده وگیرنده های  هسته ای این ویتامین در اکثر بافت ها و سلول ها امروزه نقش این ویتامین بسیار فراتر از تاثیر برمتابولیسم استخوانی استف این ویتامین با تحریک پاسخ های ایمنی ذاتی آنتی میکروبیال می تواند باعث افزایش دفع ویروس، باکتری ها و قارچ ها شود.

دکتر حاج حسینی اضافه کرد: ایمنی ذاتی سلول ها به روش های مختلف تحت اثرات تحریکی ویتامین D می باشد به طوری که این ویتامین بر فعالیت و عملکرد منوسیت ها و ماکروفاژها به اشکال: تکثیرمنوسیت های انسانی در غلظت های فیزیولوژیک ویتامین (د) تحریک  می شود، این ویتامین ظرفیت  کموتاکتیک و فاگوسیتوتیک ماکرو فاژها را افزایش می دهد، ویتامین D در منوسیت ها، نوتروفیل ها و سلول های اندوتلیال اثرات القایی بر تولید پپتیدهای  آنتی میکروبیال داخلی دارد؛ موثر است.

تاثیرات  ایمنولوژیکی  ویتامین E

وی در ادامه از تاثیرات ایمنولوژیکی ویتامین Eگفت و عنوان کرد: این ویتامین یک زنجیره آنتی اکسیدان محلول درچربی در غشا تمام سلول هاست و بخصوص سلول های ایمنی دارای سطوح بالاتر ویتامین E می باشندکه این سلول ها را از آسیب های اکسیداتیو ناشی از فعالیت های متابولیکی زیاد اسیدهای چرب زنجیر بلند در ساختار آنها محافظت کند.

 دکتر حاج حسینی افزود: مطالعات اولیه بر مدل های حیوانی ارتباط واضحی بین کمبود ویتامینE  و اختلال درعملکرد سیستم ایمنی و همچنین اثرات محافظتی  ویتامین  E  بر عفونت آنفلوانزا را نشان داده است.

تاثیرات  ایمنولوژیکی  روی

مشاور تغذیه بهداشت و درمان صنعت نفت فارس و هرمزگان در خصوص تاثیرات  ایمنولوژیکی  روی توضیح داد: روی نوترینت ضروری در حفظ هوموستاز سیستم ایمنی بدن بوده وکمبود آن باعث کاهش تکامل و عملکرد ایمنی  ذاتی و اکتسابی سلول خواهد شد، همچنین برای کنترل تمام فرآیندها ی بیولوژیک سلولی شامل ( رشد، تکامل، ترمیم و بازسازی، متابولیسم و نگهداری، انسجام و عملکرد بافتی و...)  دسترسی به میزان کافی روی ضروری است.

وی اضافه کرد: کمبود روی در کشورهای در حال توسعه و به خصوص دربین بچه های زیر 5 سال شایع است، در کشورهای توسعه یافته نیز دریافت ناکافی روی در افراد مسن شایع تر بوده  و یکی از دلایل ضعف ایمنی ناشی از افزایش سن، افزایش  احتمال ابتلا به  عفونت ها و مرگ و میر ناشی از آن می باشد.

به گفته دکتر حاج حسینی، در زمینه مکمل های روی باید به استفاده از مکمل روی  و بهبود سطح سرمی آن  بخصوص در کودکان و درسایر افراد مبتلابه کمبود مفید می باشد و در افراد مسن نیزکه احتمال کمبود روی بیشتر است مصرف مکمل روی در پیشگیری از ضعف سیستم ایمنی  توصیه می شود و در مطالعات حیوانی  و همچنین در بیماران مبتلا به سپسیس، کمبود روی با افزایش حساسیت به سپسیس و مرگ بدنبال عفونت همراه بوده است؛  بنابراین مکمل روی به عنوان یک درمان انتخابی در بهبود نتیجه سپسیس نیز پیشنهاد شده است، توجه داشت.

مشاور تغذیه بهداشت و درمان صنعت نفت فارس و هرمزگان گفت: همچنین باید توجه داشت، گرچه کمبود روی عملکرد ایمنی را مختل میکند اما این فرضیه که در کل افراد، استفاده از مکمل روی سطح ایمنی بدن را افزایش خواهد داد، همچنان مورد بحث می باشد.

وی افزود: برای تعیین حداکثر دوز موثربالینی بر سیستم ایمنی بدن، با توجه به وضعیت تغذیه، ژنتیک و سلامت افراد همچنان نیازمند مطالعات بیشتری  می باشد.

به تاکید حاج حسینی، به خاطر داشته باشیم کمبود و بیشبود روی؛ در هر دو حالت می توانند باعث اختلال عملکرد سیستم ایمنی بدن بشوند.

اثر ایمنولوژیکی  اسیدهای چرب امگا3

مشاور تغذیه بهداشت و درمان صنعت نفت فارس و هرمزگان از اثر ایمنولوژیکی  اسیدهای چرب امگا3 نیز گفت و اذعان داشت: بسیاری از چربی های رژیمی بخصوص اسید های چرب چند غیر اشباع( pufa) و متابولیت های آن قادر به تنظیم عملکرد سلولی بوده و در این میان اسیدهای چرب غیر اشباع از منابع دریایی (EPA،DHA) بر عملکرد ایمنی سلول موثر شناخته شده اند.

وی گفت: خواص ضد التهابی امگا 3 به واسطه توانایی این اسیدهای چرب بر: مهار تولید میانجی های التهابی شامل:
آیکوزانوئیدها ،سایتو کین های پیش التهابی( اینترلوکین 1،TNFa)، فاکتور فعال کننده پلاکتی، گونه های فعال نیتروژن و اکسیژن و......؛ افزایش تولید سایتوکین های ضدالتهابی  (مانند اینترلوکین 10 ).از طریق فعالسازی ژنی می باشد.

دکتر حاج حسینی اضافه کرد: اثرات حفاظتی امگا 3 در سایر التهاب های مزمن مثل آسم ،IBD،  بیماری کرون  و Ulcerative colitis، و اختلالات اتوایمیون  مثلا در روماتوئید آرتریت نیز گزارش شده است.

اثر ایمنولوژیکی  پرو بیوتیک ها

وی در خصوص اثر ایمنولوژیکی پرو بیوتیک ها بر تغذیه افراد، اظهار کرد: پروبیوتیک ها میکروارگانیسم هایی زنده شامل لاکتو باسیلوس، بیفیدو باکتریوم، استرپتوکوکوس و..  هستند که درمقادیر مناسب باعث حفظ سلامتی بدن می شوند و اثرات حافظتی در برابر عفونت ها را از طریق مکانیسم های چند گانه ای اعمال می کنند.

مشاور تغذیه بهداشت و درمان صنعت نفت فارس و هرمزگان دلیل تاکید بر مصرف پروبیوتیک ها را فراوانی آن ها در روده و تاثیر بر میکرو فلورای روده ای دانست و افزود: این میکروبیوتای روده ای عمدتا  بر طیف وسیعی از اعمال فیزیولوژیک از جمله ایمنی بدن تاثیر گذاراست، به نحوی که  از طریق عملکرد متقابل با اندوتلیال سلول های روده ای  پاسخ های ایمنی و التهاب درروده راکنترل می کنند، بنابراین پروبیوتیک ها مقاومت میزبان در برابر عفونت را افزایش می دهند.

دکتر حاج حسینی اضافه کرد: خصوصیت منحصر به فردی که آنها را ازسایر فیتو کمیکال های مغذی و غیر مغذی متمایز می کند این است که پروبیوتیک ها خود باکتری هستند و مکانیسم غالب  در خاصیت ضد عفونت آن ها، تاثیر مستقیم بر پاتوژن ها مستقل از سیستم ایمنی بدن است؛ در واقع با سایر پاتوژن ها برای کلونیزاسیون اپیتلیوم رقابت و همچنین موادآنتی میکروبیال آزاد می کنند که این اثرات منجر به ایجاد ریزمحیطی نامطلوب برای بقاپاتوژن ها می شود.

وی گفت: طبق مطالعات، پروبیوتیک ها برای تسهیل در پاسخ های ایمنی در برابر عفونت ها، تولید سایتوکین های پیش  التهابی  و همچنین سایتوکین های ضد التهابی را  القا نموده و با برقراری تعادل  بین  تولید این سایتوکنی ها ، هوموستاز  روده را در برابرعوامل مفید و مضر خارجی حفظ وباعث کاهش عکس العمل های التهابی بیش از حد در بدن وکنترل پاسخ های ایمنی می شوند.

دکتر حاج حسینی عنوان کرد: پروبیوتیک ها با تاثیر بر اندوتلیال سلول های روده بر ایمنی ذاتی بدن مفیدند بطور مثال پروبیوتیک های lactobasilli با افزایش ترشح روده ای IgA مقاومت به عفونت را بهبود می دهند.

وی افزود: تاثیرات پروبیوتیک ها بر سیستم موکوسی فقط محدود به روده نمی باشد بلکه این تاثیرات کنترلی بر سیستم های مخاطی  در سایر مناطق از جمله بخش های فوقانی  دستگاه تنفسی  نیز دیده میشود.
مشاور تغذیه بهداشت و درمان صنعت نفت فارس و هرمزگان از تاثیر مفید پروبیوتیک ها گفت و ابراز کرد: همچنین تاثیر مفید پروبیوتیک ها بر پاسخ های ایمنی اکتسابی مربوط به نقش کنترلی آنها درافزایش عملکرد سلول های  B  و T می باشد به طوری که  باپیشگیری از پاسخ های التهابی اتوایمیون دربهبود عملکرد سیستم ایمنی موثرند.

 دکتر حاج حسینی اضافه کرد: به طور مثال مطالعات نشان داده اند شیرهای تخمیری حاوی Lactobacillus دوره عفونت های تنفسی و گوارشی و ریسک سرما خوردگی  را کاهش می دهند و لاکتو باسیلوس و بیفیدو باکتریوم که جزئی  از میکروفلورای روده می باشند نیز سابقه طولانی  مصرف در صنایع لبنی را دارند.

چای سبز و واثر ایمنولوژیکی  ترکیبات  آن

 وی در خصوص چای سبز و واثر ایمنولوژیکی  ترکیبات  آن گفت: چای سبز حاوی مقادیر زیادی  انواع ترکیبات  کاتچین  به شرح زیر می باشد:
 Epicatechin (EC)-
Epicatechin-3-Gallate  (ECG)-
Epigallocatechin  (EGC)-
Epigallocatechin-3-Gallate  (EGCG)-

دکتر حاج حسینی اظهار داشت: عامل اصلی خواص سلامتی چای سبز و به خصوص  تاثیر بر تنظیم ایمنی ذاتی و اکتسابی  بدن  ترکیب Epigallocatechin-3-gallate  (EGCG)- می باشد که بیشترین  و فعال ترین ترکیب  موجود درچای سبز است.

به گفته ی مشاور تغذیه بهداشت و درمان صنعت نفت فارس و هرمزگان، بطور خلاصه؛ درمطالعات انسانی و همچنین در مدل های حیوانی نتایج امیدبخشی از فواید بالینی مواد مغذی زیر بر تقویت عملکرد سیستم ایمنی بدننظیرِ ویتامین D، چربی های امگا 3 وکاتچین های چای سبز( EGCG ) موثر در اختلالات  التهابی مزمن، چربی های امگا 3 و EGCG  موثر در اختلالات اتوایمیون، ویتامینD ، ویتامین E ، روی و پروبیوتیک ها  موثر بر پیشگیری  و کاهش عفونت ها؛ گزارش شده است.

وی گفت: با توجه به اختلافات عمده ای  که در طراحی مطالعات انسانی و دوزهای مورد استفاده درجمعیت مورد مطالعه وجود دارد، برای تعیین حداکثر دوز موثربالینی ؛ همچنان نیاز به مطالعات بیشتری براساس سن ،جنسیت ،زمینه ژنتیکی ، وضعیت تغذیه ای  و سلامت جمعیت مورد مطالعه  وجود دارد.

منبع:

Nutritional Modulation of Immune Function: Analysis of Evidence,Mechanisms, and Clinical Relevance.REVIEW published: 15 January 2019