کسانی که در شرایط خاص پزشکی و در معرض به خطر افتادن سلامتی هستند قبل از روزه داری حتما لازم است با پزشک برای رسیدگی دقیق به سلامتی خود مشورت نمایند.
دیابت،روزه داری و تغذیه :
با توجه به تمایل بسیاری از بیماران دیابت به روز ه داری و نگرانی ازعوارض آن ،علاوه بر اینکه باید به عقیده شخصی بیماران احترام گذاشته شود در عین حال باید به این دسته از بیماران نیز یاداور شد کسانی که در شرایط خاص پزشکی و در معرض به خطر افتادن سلامتی هستند قبل از روزه داری حتما لازم است با پزشک برای رسیدگی دقیق به سلامتی خود مشورت نمایند.
در افراد سالم غیر دیابتی با کنترل دقیق مکانیسمهای فیزیولوژیک ،روزه داری تاثیر چندانی بر کاهش قند خون ندارد امااین مکانیسم ها در افراد دیابتی مختل شده وروزه داری می تواند اختلال عمده ای در غلظت قندو یا چربی های خون ایجاد کند.
از اینرو براساس مطالعات صورت گرفته و منابع موجود،روزه داری دربرخی بیماران دیابتی ممنوع می باشد.
بنابراین به کلیه بیماران دیابتی که مایل به روزه داری در ماه رمضان هستند توصیه می شود:
قبل از ماه رمضان با پزشک و متخصص تغذیه مشورت نمایند. برخی بیماران با کنترل مطلوب دیابت می توانندتحت نظر پزشک و داشتن برنامه دارویی و رژیم غذایی مناسب، روزه بگیرند.
بهتر است است بیماران دیابتی قبل از ماه رمضان خودپایشی و اندازه گیری قند خون را انجام دهند.
توصیه میشود بیماران دیابتی با انجام فعالیت بدنی مناسب ورعایت رژیم غذایی مطلوب قبل از ماه رمضان قند خون خودرا کنترل کنند.
بهتر است بیماران دیابتی پیش از ماه رمضان چند روز را به صورت آزمایشی جهت بررسی وضعیت خود روزه بگیرند و در صورتی که مشکلی برای آنها ایجاد نشد و قند خون آنها نوسانات زیادی نداشت، روزه بگیرند.
روزهداری در مبتلایان به دیابت با شرایط زیر بلامانع است :
در بیماران چاق مبتلا به دیابت نوع2 که تحت رژیم غذایی و ورزش بوده وقند خون کنترل شده است.
در بیماران دیابتی نوع 2 که تحت درمان با انسولین یا داروهای خوراکی کاهنده قند خون بوده و قند به خوبی کنترل می باشد.
رژیم غذایی در بیماران دیابتی روزه دار
رژیم غذایی فرد دیابتی در سحر و افطار متفاوت از رژیم معمولی افراد سالم نیست. با کمک متخصص تغذیه می توان میتوان کالری مورد نظر راتنظیم وبا پیروی از یک رژیم غذایی مناسب روزه داری کم خطری را تجربه نمود.
به منظور کاهش نوسانات قند خون در بیماران دیابت روزه دار رعایت نکات زیر پیشنهاد می شود:
1) کل کالری مصرفی روزانه درروزه داری کاهش یابد .
2) تقسیم بندی غذا به به 4 وعده افطار، شام ، قبل از خواب و سحری انجام شود.
3) درمورد تقسیم بندی زمانی مصرف داروها نیز حتما با پزشک مشورت گردد.
4) فرد دیابتی نیز مانند افراد سالم باید ازپرخوری در وعده افطار یا سحر خودداری کند.
5) به بیماران دیابتی روزه دار توصیه می شود در این ماه نیز مانند سایر روزها از خوردن مواد قندی ساده خودداری نموده و مواد نشاسته ای نظیر ماکارونی، نان، سیب زمینی و برنج را براساس رژیم توصیه شده مصرف نمایند.
6) از سبزیجات و مواد فیبردار در وعده سحری و افطار و فاصله زمانی افطار تا سحری به وفور استفاده کند.
7) برای جلو گیری از دهیدراته شدن ،استفاده از مایعات بدون کالری در فاصله زمانی افطار تا سحر توصیه می شود.
8) پرهیز ازغذاهای سرشار از کربوهیدرات و چربی ضروری است .
انجام ورزش در افراد دیابتی روزه دار :
از آنجا که ورزش در بیماران دیابتی باعث کاهش قند خون و کاهش نیاز به دارو میشود برای پیشگیری از نوسانات شدید قند خون توجه به نکات زیر ضروری است:
درمبتلایان به دیابت نوع 2 که داروهای خوراکی کاهنده قند خون مصرف می کنند ،تطبیق زمان مصرف دارو با وعده های غذایی و زمان انجام کار سنگین و فعالیت بدنی ضروری است .
توصیه می شود فعالیت های ورزشی به ساعات بعد از افطار و یا قبل از مصرف سحری موکول و هیچ گونه فعالیت ورزشی یا کار سنگین که قبلاً انجام نداده اند در ماه رمضان شروع نشود.
شروع فعالیتهای ورزشی جدید در بیمار دیابت روزه دار ممکن است نوسانات قند خون را افزایش دهد.
در بیماران دیابتی به شرطی که قبلا فعالیت ورزشی متناسب را مدت ها تجربه کرده اند انجام این قبیل فعالیتهای ورزشی توصیه می شود.
انجام فعالیتهای معمول ورزشی مثل پیاده روی سبک در ساعات خنک روز انجام شود.
عوارض روزه داری در بیماران دیابتی :
1-کاهش قند خون (هیپوگلایسمی):
هیپوگلیسمی یا کاهش قند خون عمده ترین مشکل در افراد تحت درمان باانسولین و یا داروهای خوراکی کاهنده قند خون( سولفونیل اوره) بوده و این افراد در معرض خطر افت قند خون قرار دارند. خود روزه داری نیزمی تواند بر تعداد حملات هیپو گلایسمیک مؤثر باشدکه البته در همه افراد دیابتی یکسان نیست.
درمان عارضه هیپوگلایسمی یا افت قند خون در زمان روزه داری، شکستن روزه و مصرف سریع مواد شیرین مایع است.
در بیماران دیابتی روزه دار هنگامی که قند خون درطول روز به کمتر ازmg/dl 60و یا در اولین ساعات روزه داری به کمتر از mg/dl 70 برسد فرد باید به روزه داری خود خاتمه دهد.
2- افزایش قند خون و کتواسیدوز دیابتی
عموما در دیابت نوع 2 ، برای پیشگیری از افت قندخون در روزه داری ، ممکن است داروهای تجویزی کاهش یابد که متعاقباً خطر افزایش قند خون را بدنبال دارد. رعایت رژیم غذایی مناسب دراین بیماران باعث کنترل مناسب قند خون در روزه داری خواهد شد و لازم است حتما قبل از روزه داری به مشاور تغذیه مراجعه نمایند.
در بیماران دیابتی روزه دار درصورتیکه قند خون به بیش از mg/dl 300 برسدباید روزه داری را خاتمه دهند .
3- افزایش خطر ترومبوز
-افزایش فاکتورهای لخته کننده خون همراه با کاهش فاکتورهای درون ریز ضد انعقاد خون و سیستم فیبرینولیز آسیب دیده در برخی از بیماران دیابتی باعث افزایش انعقاد پذیری می گردد.
4-افزایش خطر دهیدراتاسیون
طولانی بودن ساعات روزه داری(18-16 ساعت در نیمکره شمالی) در تابستان با گرما و رطوبت زیاد دیابتی ها را ، در خطر کم آبی قرارمی دهد.
کاهش آب بدن بخصوص در افراددیابتی با فعالیت بدنی زیاد بسیار خطرناک است.
برای پیشگیری از خطر ترومبوز وکم آبی در بیماران دیابتی روزه دارلازم است:
الف:درفاصله وعده افطار تا سحری مایعات کافی از طریق غذاها ، مایعات ، سبزی ها و میوه های ابدار تامین شود .
ب:فعالیت در آب و هوای گرم نیز در این افراد باید کاهش یابد.
5-تغییر در غلظت چربی های خون:
در طول روزه داری تغییر در چربی خون مبتلایان به دیابت با توجه به نوع تغذیه، فعالیت بدنی، افزایش و یا کاهش وزن متفاوت است در این بیماران نیز برای کاهش خطر بیماریهای قلبی -عروقی کنترل چربی خون ، بسیار ضروری است .
بمنظورکنترل بهتر ، باید همانند قبل از ماه رمضان میزان داروهای پایین آورند ه چربی خون با نظر پزشک تنظیم گردد.
رعایت رژیم غذایی مناسب ،کاهش مصرف اسیدهای چرب اشباع شده، کاهش و یا حفظ وزن همراه باافزایش فعالیت بدنی باعث بهبوداختلالات چربی خون دربیماران دیابتی روزه دارمی شود.
و بامصرف غذاهای حجیم و پرکالری، کاهش فعالیت بدنی و افزایش وزن، هایپرلیپیدمی اتفاق می افتد.
6- سایر فاکتورهای خون:
در بیماران دیابتی روزه دار، تغییرات عمده ای در سطح سرمی اوره، کراتینین، اسیداوریک، ترانس آمینازهای کبدی، پروتئین و آلبومین سرم دیده نمی شود.
7-تغییرات فشار خون :
از انجا که کنترل منظم فشار خون در افراددیابتی ضروری است لازم است نکات زیر مورد توجه قرار گیرد:
در طول روز ه داری مصر ف کافی مایعات و پرهیز از خوردن غذاهای غنی از نمک ضروری است .
با توجه به صدمات مهم دیابت بر عروق کوچک و بزرگ ، روزه گرفتن نباید راهی برای رسیدن به فشار خون مورد نظر باشد .
در صورت امکان با نظر پزشک از مصرف دیورتیک ها در درمان فشارخون پرهیز شود زیرا این داروها حجم مایع در گردش را کاهش می دهند که این عمل در طول روزه بسیار خطرناک است و اهمیت این موضوع در تا بستان بیشتر خواهد بود .
مقدار و زمان سایرداروهای ضد فشار خون در هنگام روزه نیز با نظر پزشک تنظیم گردد.
تهیه کننده:دکتر مهردخت حا جی حسینی
مشاور تغذیه بهداشت و درمان فارس و هرمزگان