بگوئیم هفته بهداشت روان نه هفته سلامت روان!

به گزارش روابط عمومی بهداشت و درمان صنعت نفت فارس و هرمزگان، سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده است: 'اگر اقدام عاجلی صورت نگیرد، بیماری روانی تا سال 2030 میلادی شایع ترین بیماری در جهان می شود'؛ بر این اساس، بیماری روانی را نباید عارضه ای ناخوشایند دانست که برای دیگران رخ می دهد و لازم نیست فکر ما درگیر آن شود. به واقع، روز جهانی بهداشت روان، زمانی برای آموزش دادن و اطلاع رسانی درباره بیماری روانی و تبعات آن روی زندگی مردم سراسر جهان است.

این سازمان برای این روز در هر سال، یک شعار خاص را انتخاب می کند. در ایران و در بین مشاوران مدارس هفته پایانی مهرماه (18 لغایت24 مهرماه) به عنوان هفته بهداشت روان نام گذاری شده است و یکی از ماموریت های اصلی معاونت مشاوره و امور روانشناختی وزارت آموزش و پرورش طراحی و اجرای برنامه ها و فعالیت هایی برای ارتقای سطح بهداشت روانی دانش آموزان بوده است.

*این روز چه اهمیتی دارد؟

خودکشی و خودآزاری گرچه به خودی خود از مسائل سلامت روانی نیست، اما ارتباط روشنی با سرخوردگی روانی دارد. به واقع، در حال حاضر در انگلیس و ولز، خودکشی مهمترین علت مرگ مردان 20 تا 49 ساله است؛ این حقیقت ناخوشایند نشانگر طیف گسترده اقداماتی است که هنوز انجام نشده است.

بهداشت روان علمی است برای بهتر زیستن و رفاه اجتماعی که تمام زوایای زندگی را در بر می گیرد. سازمان جهانی بهداشت، بهداشت روان را قابلیت ارتباط هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی، عادلانه و مناسب تعریف کرده است.

بهداشت روان، دانش و هنری است که به افراد کمک می‌کند تا با ایجاد روش هایی صحیح از لحاظ روانی و عاطفی بتوانند با محیط خود سازگاری نموده و راه حل های مطلوب‌تری را برای حل مشکلاتشان انتخاب نمایند. سازمان جهانی بهداشت، خواستار تخصیص خدمات و سرمایه گذاری های بیشتر در حوزه سلامت روان است.

سلامت روان به حالتی از سلامتی گفته می شود که فرد به کمک آن به توانایی های خود پی می برد، بر استرس های طبیعی زندگی اش غلبه می کند، به طور مؤثر کار می کند و قادر به همکاری با اقشار جامعه است.

در حقیقت بهداشت روان را می توان یکی از قدیمی ترین موضوعات به شمار آورد، زیرا بیماری های روانی از زمان های قدیم وجود داشته، طوری که بقراط حدود 400 سال قبل از میلاد معتقد بوده که بیماری های روانی را مانند بیماری های جسمی باید درمان کرد.

تقریبا از سال 1930، یعنی بعد از تشکیل اولین کنگره بین المللی بهداشت روان بود که این رشته بصورت جزئی از علوم پزشکی درآمد. در سال 1948 در سومین کنگره بین المللی بهداشت روان که در لندن تشکیل شد، اساس "فدراسیون جهانی بهداشت روان" بنیان گذاری شد و در همان سال این فدراسیون به عضویت رسمی سازمان یونسکو و سازمان جهانی بهداشت درآمد.

* برای مراقبت از بهداشت روانی چه کاری می توان انجام داد؟

- درباره احساسات خود صحبت کنید

- ورزش کنید

- تغذیه سالم داشته باشید

- از مصرف نوشیدنی های الکلی بپرهیزید

- با عزیزان و بستگان خود در ارتباط باشید

- از درخواست کمک از دیگران خودداری نکنید

- به خود استراحت دهید

- فعالیت هایی در حرفه مورد علاقه خود داشته باشید

- ظرفیت ها و توانمندی های خود را بپذیرید و توقع بیشتر نداشته باشید

- دیگران را دوست داشته باشید و به آنها اهمیت دهید -

بهداشت روان از مباحث علم روان شناسی است نه پزشکی

هیچ انسانی در برابر بیماری های روانی مصونیت ندارد. یکی از مباحث و ماموریت های اصلی همه دانش آموختگان رشته های روان شناسی و مشاوره کمک به ارتقای سطح بهداشت روانی افراد جامعه است تا با آموزش پیشگیری و خود مراقبتی و تغییر نگرش؛ فرد بتواند احساسات،افکار ،هیجانات مخرب خود را کنترل نماید تا در دام بیماریهای روانی گرفتار نشود و در نهایت با داشتن یک زندگی سالم کمک نماید سطح بهداشت روانی جامعه ارتقاء یابد از قدیم هم گفته اند که پیشگیری بهتر از درمان است. پیشگیری از پیدایش بیماری های روانی و سالم کردن محیط روانی از ضروریات اولیه تامین بهداشت روانی محسوب می شود.

یک انتقــــاد به سلامت روان!

اگر به برخی اسناد و منابع علمی تخصصی چند دهه اخیر علم روان شناسی نگاهی بیندازیم مشاهده خواهیم نمود که اصطلاح Mental Health در زبان فارسی به بهداشت روان ترجمه شده است نه سلامت روان!

درست است که در محاوره ایندو موضوع ( بهداشت روان یا سلامت روان) در امتداد و مترادف هم بکار برده می شوند اما در مباحث تخصصی ایندو با همدیگر زاویه دارند. معمولا اصطلاح بهداشت روان، ذهن ها را به سوی اقدامات پیشگیرانه با استفاده از دانش روان شناسی و مشاوره سوق می دهد ولی برعکس سلامت روان، اذهان را به سمت مداخلات پزشکی و دارویی منتهی می کند . یکی در خط اول سلامت است و دیگری در پایان مسیر درمان؛ بنابراین از نظر سازمان بهداشت جهانی اقدامات پیشگیرانه است مهم است چون هزینه ای کمتری بر فرد و جامعه وارد می کند.

اما در کشور ما گویا طی پنج سال گذشته دیده شده است عده ای از دوستان و فارغ التحصیلان رشته های پزشکی و بیمارستانی متاسفانه دانسته یا نداسته، با ایجاد موج رسانه ای و یا با چاپ بروشور و پوسترهایی این اصطلاح علمی تخصصی روان شناسی و مشاوره ای را که بیشتر ماهیت پیشگیرانه دارد تا درمانی با اهدافی نامعلوم و غیرکارشناسی به " سلامت روان "تغییر دادند! تا شاید رهبری و سیاستگزاری این رشته ها نیز در تصاحب آنان باشد در صورتیکه در 20 سال اخیر این مشاوران آموزش و پرورش بودند که در سطح مدارس عهده دار این وظیفه خطیر بودند و در شرح وظایف سازمانی آنها نیز انجام فعالیت های هفته بهداشت روان گنجانده شده است.

با توجه به ذهنیت و عملکرد قبلی دوستان، نمی خواهیم قضاوت بدبینانه ای به این اقدام داشته باشیم که گویا قرار است باز هم طی یک سناریوی جدید همانند دوره فلوشیپ رواندرمانی و یا حواشی تصاحب رشته روان شناسی بالینی، اتفاق بیفتد و هفته بهداشت روان را با تغییر نام به سلامت روان ، به عنوان خاکریز آخر، به نفع پزشکان فتح و مصادره نمایند. همانطور که خودشان قبلا بارها گفته اند که فقط ما متولی سلامت هستیم. ( تولیت نظام سلامت روان با وزارت بهداشت است)

همانطور که همه می دانیم هر اقدام و طرح پیشگیرانه ای اگر قرار باشد منجر به نتیجه و ثمره ای در سطح جامعه باشد فرهنگ سازی آنرا باید در محیط کلاس و مدرسه آغاز کرد و بهترین سن آموزش هر برنامه یا مهارتی دوران کودکی و مدرسه است تا در ذهن کودک این آموزش ها نهادینه شود چرا که دانش آموز امروز ما، زنان و مردان آینده این کشور را تشکیل می دهند. بنابراین اگر دنبال متولی حاکمیتی بحث های بهداشت روان و مشاوره ای باشیم این وزارت آموزش و پرورش است که با جذب 17 هزار نفر نیروی مشاور که اکثریت آنها دانش آموختگان رشته های روان شناسی و مشاوره هستند می تواند نقش اصلی اقدامات پیشگیرانه را بخوبی ایفا نماید. اما نهادها و سازمانهای دیگر تنها می توانند نقش همکار را ایقا نمایند.

در شرح وظایف مشاوران مدارس نیز همه ساله 24 الی 30 مهرماه هفته بهداشت روان نام برده می شد اما به جهت تداخل با برنامه های هفته پیوند انجمن اولیاء و مربیان(24 الی 30مهرماه) با تدبیر اداره کل امور تربیتی و مشاوره مقرر شد از سال 1396 برنامه ها و فعالیت های دانش آموزی همزمان با بزرگداشت روز جهانی بهداشت روان در روزهای 18 الی 24 مهرماه برگزار گردد. 

از سوی دیگر از نظر لغوی هم بنگریم واژه"سلامت" یک کلمه عربی است که از دیرباز شامل ترکیب سلامت توامان جسم و روان با هم بوده است و دارای مفهومی عام و کلی است اما در کتب روان شناسی اصطلاح  Health بیشتر به بهداشت ترجمه شده است که ماهیت پیشگیرانه دارد نه مداخلات درمانی. که واژه ایست کاملا فارسی و تخصصی تر  از سلامت است . مانند: سازمان بهداشت جهانی

آیا تاکنون در هیچ منبع فارسی دیده اید که نام سازمان بهداشت جهانی (WHO) یا World Health Organization؛ ترجمه شده باشد به فدراسیون سلامت جهانی!... اما در همه منابع نام سازمان بهداشت جهانی مصطلح است.

در روزهای اخیر برخی خبرگزاری مهم داخلی در گفتگوهایی که با مسئولین وزارت بهداشت داشته اند روز  10 اکتبر یا 19 مهرماه را روز جهانی سلامت روان معرفی نمودند که این اصطلاح اشتباه است و عمق ندارد و باید اصلاح شود زیرا  10 اکتبر رور جهانی بهداشت روان است.

منبع: میگنا