به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بهداشت و درمان صنعت نفت فارس، هرساله
با شروع فصل سرما با معضل آلودگی هوا به دلیل پدیده وارونگی هوا مواجه هستیم. در
پدیده وارونگی هوا در صبح اول وقت فصل های سرد میزان آلودگی به حداکثر می رسد و با
گرمتر شدن هوا در طول روز تا حدی از وخامت اوضاع کاسته می شود.
یافته‌های جدید نشان می دهد
قرارگرفتن درمعرض آلودگی هوا با طیف وسیعی از اثرات مخرب برسیستم تنفسی و قلبی عروقی
و افزایش مرگ و میر همراه است.
هر چندلازم است درتمام
روزهای سال با تغذیه درست سلامت سلولی را تضمین نمود اما در روزهای آلوده،تاکید
برتغذیه صحیح بیش از همیشه مورد توجه است
چراکه تغذیه مناسب می تواند عوارض ناشی از
آلودگی هوارابه حداقل برساند.
مهردخت حاج حسینی، مشاور
تغذیه بهداشت و درمان صنعت نفت فارس که مسئولیت دبیری شورای بهبود تغدیه ستاد
سازمان بهداشت ودرمان صنعت نفت را نیز به عهده دارد، در گزارشی به این موضوع
پرداخته است که در ادامه می خوانید:
تغذیه و آلودگی هوا :
-
طبق اعلام سازمان جهانی
بهداشت آلودگی هوا از بزرگ‌ترین تهدیدهای زیست محیطی ناشی از صنعتی شدن به شمار می‌رود و در کنار استعمال
دخانیات و تغذیه ناسالم موجب مرگ زودرس سالانه هفت میلیون انسان می شود.
-استرس اکسیداتیو.
برخی عوامل مخرب محیطی
مثل اشعه ماوراء بنفش ،آلودگی های زیست محیطی،آلودگی
با فلزات سنگین یا حتی برخی مواد تولید
شده در طی متابولیسم داخلی بدن،ترکیبات مضری بنام رادیکال های آزاد تولید می کنند
که حاوی اکسیژن آزاد یا فعال بوده و بسیار
واکنشگر هستند به طوری که این مواد با تاثیر بر چربی و پروتئین های سلولی ،ساختار و
عملکرد آنها را مختل و فعالیت طبیعی بدن نیز کم کم متوقف و منجر به ایجاد بیماری
های التهابی،بیماری های قلبی عروقی و آسم آلرژیک و .. می شود.
-درحالت عادی سیستم دفاعی بدن به
کمک برخی مواد مغذی مفید که از طریق غذا
ها بدست می آورد این رادیکال های آزاد را خنثی و بی ضررمی کند اما در مواردی که
تولید این مولکول های واکنشگر افزایش یابد سیستم دفاع آنتی اکسیدانی بدن به تنهایی
قادر به خنثی سازی این تاثیرات نخواهد بود.
-آلودگی هوا عوارض حاد(کوتاه مدت) و عوارض
مزمن(طولانی مدت)خواهد داشت .
مهمترین عوارض کوتاه مدت
آلودگی هوا،شامل استرس اکسیداتیو و کاهش یا برهم خوردن فعالیت سیستم ایمنی و تاثیربر بافت های های بدن ازجمله دستگاه تنفسی است.
-عوارض بلند مدت آلودگی هوانیز شامل
تاثیر بر ژنوم یا DNA سلول بوده که عوارض جدی و شدیدتری است
و در نهایت می تواند به انواع سرطان ها
منجر شود.
نقش آلودگی هوا در ابتلا
به دیابت:
هرچند در ایجاد دیابت علاوه بر ژنتیک، سایر عوامل محیطی از قبیل رژیم
غذایی ناسالم، سبک زندگی غیرفعال و چاقی موثرهست اما نتایج پژوهش های جدید نشان می
دهد که آلودگی هوا و سایر آلودگی های محیطی هم، خطراختلالات متابولیک مانند مقاومت
به انسولین، سندرم متابولیک، دیابت نوع 2 و اختلالات چربی خون را افزایش می دهد به طوری که پژوهش ها ارتباط معنی داری میان
آلودگی هوا(یعنی ذرات معلق،ذرات میکروسکوپی گردوغبار در هوا،دود،دوده وقطرات مایع
و.. ) با دیابت نشان داده است. بنابراین احتمال دارد که کاهش آلودگی نیز منجربه
کاهش موارد دیابت گردد.
آلودگی هوا حتی در بیماران
دیابتی هم تولید انسولین راکاهش داده و التهابات را تحریک می‌کند.
تاثیرات آلودگی هوا بر
کبد چرب و تاثیر تغذیه نامناسب در پرسنل
اقماری
مطالعه کوهورت آینده‌نگرکه
در سال 2018 -29019 روی بیش از 90 هزار نفر انجام
شده نشان داد: مواجهه طولانی مدت با آلودگی هوای محیط (براساس اندازه ذرات معلق و
دی اکسید نیتروژن) احتمال ایجاد کبد چرب را افزایش می دهد. عادات و سبک زندگی ناسالم ممکن است ارتباط بین آلاینده
های هوا و خطر کبد چرب را بدتر کند. این خطربه ویژه در مردان، افراد دچار چاقی
مرکزی، سیگاری ها، مصرف کنندگان الکل و مصرف کنندگان رژیم های غذایی پرچرب، بالا
بود.ازآنجا که درکارکنان اقماری هم بدلیل شرایط ویژه کاری، اهمیت تغذیه صحیح و فعالیت
بدنی ممکن است مورد غفلت قرار بگیرد این
موضوع در کنار آلاینده های محیطی و شیوع چاقی شکمی ممکن است بر ایجاد کبد چرب هم
تاثیر بگذارد.
بطور کلی فرآیند سم زدایی درکبد و در طی دو مرحله
(دردو فاز ۱
و ۲) انجام می گیرد.
در فاز یک ترکیبات مختلف
خارجی به موادکم خطرتبدیل شده و در فاز ۲ به فرآورده های قابل دفع از بدن تبدیل می شوند.
بنابراین سلامت کبد درهمه افراد بسیارمهم هست و بخصوص فرآیند سم زدائی
درچند گروه هم اهمیت ویژه تری دارد :
1.
کارکنان شاغل در کارخانه
ها یا محیط های کاری آلوده
2.
افراد با کبد چرب
3.
افراد ساکن کلانشهرهای
با آلودگی هوا
4.
ورزشکارانی که درهوای
آلوده ورزش و فعالیت می کنند و...
جهت پیشگیری و تقویت سم
زدایی کبدی، فیتوکمیکال ها وبعضی ترکیبات غذایی نقش مهمی دارند:
بطورمثال ایزوتیوسیانات های موجود درخانواده کلم، شاهی، خردل و همچنین
ترکیبات ارگانوسولفوره موجوددر پیاز،تره فرنگی،سیر؛موسیر و تخم مرغ و همچنین مصرف
لبنیات پروبیوتیک وکورکومین موجود در زردچوبه با خاصیت آنتی اکسیدانی وضد التهابی
می تواند فرآیند سم زدایی کبدی را تقویت نماید.
-
همچنین برخی سبزیجات
تازه از جمله گشنیز، چغندر، جعفری، زنجبیل، هویج و کرفس در فرآیند سم زدایی کبدی موثر می باشند.
-برخی ترکیبات موجود درانگور؛توت و مرکبات باعث تحریک آنزیم های فعال
درمسیر سم زدایی کبدی می شوند.
و همینطوربرخی چای های گیاهی(دارچین،دانه
هل، شیرین بیان و زنجبیل).
بطورکلی چندین ریزمغذی که
می توانند رادیکال های آزاد را خنثی و در
برابر آلودگی هوا نقش حفاظتی داشته باشند شامل :
1-
ویتامین C ; که ویتامین محلول درآب و قوی‌ترین آنتی اکسیدان شناخته شده است.
لیمو ترش ؛ انار
کرفس،کلم بروکلی،اسفناج،گوجه فرنگی،لیمو شیرین،نارنگی،پرتقال و برگ سبز کاهو منابع
غنی از ویتامین
C هستند.
2-ویتامین :E ویتامین محلول در چربی است و درمنابع غذایی مانند.جوانه گندم،روغن های
گیاهی،گردو،بادام،زیتون،جگر و سبزیجات دارای برگ سبز وانواع .ماهی ها مانند سالمون
یافت میشود.
3-بتاکاروتن و سایررنگدانه موجود درسبزیجات و میوه ها:
مصرف میوها و سبزیجات با
رنگ قرمز،نارنجی،بنفش وسبز تیره (حاوی ایزوفلاونوئیدها وآنتوسیانین ها) به دلیل
فعالیت آنتی اکسیدانی نقش بسیار مهمی در کنترل التهابات ناشی از آلودگی هواایفا می‌کنند.
بطور مثال رنگدانه موجود
در:هویج،لبو،طالبی،انبه،کدوتنبل،هویج،فلفل،اسفناج،کلم بنفش ،کدو حلوایی و ...
4-سلنیوم موجود درماهی و سایرغذاهای دریایی،آجیل،مغزهاوغلات سبوس دارنیزآنتی
اکسیدان بسیار قوی درمواجهه با آلودگی
هاست
.
5-
ویتامین D :آلودگی هوا،مانع ازسنتزطبیعی ویتامین D ازطریق تابش آفتاب میشود؛بنابراین کمبود بایداز
طریق مصرف مواد غذایی مناسب تامین شود.منابع ویتامین د :شیر و محصولات غذایی غنی
شده،کره و زرده تخم مرغ ومواد غذایی دریایی به ویژه ماهی های چرب است و از آنجا که
کمبود ویتامین د درتمام کشورها دیده شده است، استفاده از مکمل این ویتامین ضروری است.
-در زمان آلودگی هوا مصرف میوه ها؛سبزی
ها،مغزهاوغلات کامل باعث خنثی سازی اکسیدان ها و عوامل آسیب رسان می شوند.
6-نوشیدن
آب و مایعات نیز تاثیر به سزایی دردفع سموم از بدن دارد. ممکن است در فصول سرد سال
احساس تشنگی کمتر باشد.اما باید توجه نمود که نوشیدن مایعات و چای کمرنگ برای ترغیب
بدن به دفع سموم وآلودگی ها ضروری است.یعنی حتی بدون احساس تشنگی بایدطی برنامه منظم زمان بندی،آب و
مایعات نوشید.
7-استفاده از پروبیوتیک ها شامل:دوغ یا
ماست وحتی درمواردی استفاده از مکمل پروبیوتیک ها نیز توصیه می شود.
8--ایزوفلاونوئیدهای موجود درچای
سبز(کاتچین)و شکلات تلخ نیز سلول ها را در برابر آسیب های ناشی از رادیکال های
آزاد حفاظت می کند .
البته باید توجه داشت که مصرف زیاد مواد کافئینه و شکلات تلخ بخصوص در
روزهای آلوده بدلیل تشدید حالات بیقراری و افزایش ضربان قلب در برخی افراد ناخوشایند
بوده و لازم است در مصرف این مواد غذایی نیز افراط نشود.
تاثیر کلسیم موجود در لبنیات بر خنثی کردن اثر آلودگی
های هوا:
-موادغذایی آلوده به فلزات سنگین؛سموم
و آفت کش ها به محض ورود به دستگاه گوارش ؛در داخل روده باکلسیم موجود در شیر و منابع لبنی ترکیب و ازطریق مدفوع دفع می شوند.
اما در بحث آلودگی هواذرات تنفسی آلوده، صرفا استنشاق شده و وارد دستگاه
گوارش نمی شود
.
-به هرحال از آنجا که افراد مبتلا به
کمبود کلسیم ریسک بالایی برای جذب فلزات
سنگین در مواجهه باآلودگی های تنفسی دارند. پس لازم است در هوای آلوده،افراد مبتلا
به کمبود کلسیم و سایر افراد نیز به شکل پیشگیرانه
حتما شیر و لبنیات کم چرب استفاده کنند تا سطح کلسیم خون افزایش یابد.
-از طرف دیگر برخی مطالعات نیز نشان
داده اند دریافت لبنیات باعث افزایش ترشحات تنفسی و دفع آلودگی ها خواهد شد.
-غذاهای ممنوع در زمان آلودگی هوا:
-
تمام غذاهای مضر در رژیم
غذایی معمول در زمان الودگی هوا هم توصیه
نمی شود چون این مواد همان تاثیر آلودگی هوا را بر بدن دارند.یعنی با تاثیر بر
ژنوم سلولی و
DNA می توانند خطر بروز سرطان را افزایش دهند.
بنابراین در زمان آلودگی
هوا برای پیشگیری از بروز بیماری‌های تنفسی :
-باید از غذاهای سرخ شده کمتر استفاده
کرد. چراکه چربی ها با ایجاد و افزایش التهاب بر عملکرد سیستم ایمنی بدن تاثیر می گذارند.
-همچنین لازم است از مصرف مواد غذایی
حاوی رنگ های مصنوعی(مثل یخ دربهشت، بستنی‌های یخی رنگی، ژله‌های رنگی، نوشابه‌های
گازدار، فرآورده‌های کنسرو یا کمپوت شده و غذاهای فرآوری شده) نیز پرهیز کرد.
-مصرف فست فودها و غذاهای صنعتی، موادغذایی
حاوی نگهدارنده و اسیدچرب ترانس(موجود در روغن های نباتی جامد،کره،خامه، سرشیر،روغن
های سرخ کردنی و...)را باید به حداقل ممکن روزانه رسانید.
-گوشت های قرمز نیز بدلیل وجود کلسترول و تاثیرات التهابی لازم است
کمتر مصرف شده و با پروتئین های گیاهی و ماهی جایگزین گردند.
فعالیت بدنی در زمان آلودگی هوا:
هرچند فعالیت بدنی یکی
ازمهمترین ارکان سبک زندگی سالم است اما در روزهای آلوده ورزش و تنفس عمیق درفضای
با، هوای آلوده بیشتری را وارد بدن می کند و بهتراست در فضای باز فعالیت بدنی
انجام نشود.
*گفتنی
است؛ این گزارش در ویژه نامه هفته نامه مشعل منتشر شده است.
